Cieszyn: Pamięć o 4. Pułku Strzelców Podhalańskich wiecznie żywa dzięki cieszyńskiemu muzeum

Przygotowujemy się do wykonania repliki przedwojennego sztandaru 4. Pułku Strzelców Podhalańskich. Jesienią rozpoczniemy zbiórkę potrzebnych funduszy - mówi Krzysztof Nieścior, założyciel i gospodarz cieszyńskiego Muzeum 4. Pułku Strzelców Podhalańskich.
Placówka działa w kamienicy przy ul. Frysztackiej 2 od 2008 r. Utrzymywana jest ze środków prywatnych, natomiast obsługiwana społecznie. Cieszy się jednak rosnącą popularnością. Coraz częściej zaglądają tam uczniowie ze szkół naszego regionu, a tylko w trakcie tegorocznej Nocy Muzeów odwiedziło ją ponad 500 osób.
W zbiorach muzeum można obejrzeć mundury, wyposażenie oraz dokumenty związane z cieszyńskim pułkiem. Stałą ekspozycję tworzą m.in. odbudowany wóz pod ciężki karabin maszynowy Biedka wz. 33, motocykl Elfa-Sachs z 1938 r., rowery wojskowe przedwojennej firmy Kamiński, a także oryginalne elementy wyposażenia i uzbrojenia polskich żołnierzy w 1939 r.
W uznaniu dorobku w 2009 roku, w 70. rocznicę wybuchu II wojny światowej, Instytut Pamięci Narodowej wyróżnił nadolziańskie muzeum honorową statuetką "Kamienie Pamięci 1939".
- Staramy się zachować pamięć o 4. Pułku Strzelców Podhalańskich, ponieważ służyli w nim cieszynianie. We wrześniu 1939 roku kilkuset z nich poległo, a dodatkowo kilkudziesięciu oficerów zostało później rozstrzelanych m.in. w Katyniu. Przed wojną pułk robił też dużo dla miasta. Żołnierze brali udział w uroczystościach, współpracowali ze szkołami, pomagali w realizacji komunalnych inwestycji - mówi Nieścior.
4. PSP wchodził w skład 21 Dywizji Piechoty. Przez całą kampanię wrześniową walczył na pierwszej linii. Jego straty wyniosły ponad 500 zabitych. W efekcie jako jedyny pułk podhalański został odznaczony krzyżem Virtuti Militari. Sztandar pułku został zakopany pod Tomaszowem Lubelskim i do tej pory, mimo wielokrotnych prób, nie został odnaleziony.
- Właściwego miejsca szukali nawet żołnierze, którzy zakopywali sztandar, niestety bezskutecznie. Dlatego przygotowujemy się do wykonania jego repliki. Mamy już rysunki i odpowiednią dokumentację - zapewnia Nieścior.
Do dziś zachowało się niewiele pamiątek po 4. PSP. Większość sprzętu i cała pułkowa kancelaria przestały istnieć podczas ciężkich walk we wrześniu 1939 r. Pamiątki po podhalańczykach były też celowo niszczone zarówno w trakcie okupacji, jak i w czasach komunizmu. Ludzie pozbywali się ich również z niewiedzy.
- 4. pułk miał w odznace swastykę. Po wojnie wiele osób myśląc, że to niemieckie emblematy, wyrzucało je na śmietnik. W efekcie do dzisiaj na świecie zachowało się jedynie pięć odznak pułkowych w wersji oficerskiej - mówi Nieścior.
Od niedawna atrakcją muzeum jest także wystawa "Katastrofy oraz inne epizody lotnicze na Śląsku Cieszyńskim do 1945 roku". Ekspozycja poświęcona została wojennym katastrofom lotniczym. Kilku pasjonatom lotnictwa udało się przebadać kilkanaście miejsc, w których zimą i wiosną 1945 roku spadły na ziemię maszyny walczących stron. Dzięki temu w kamienicy przy ul. Frysztackiej można dziś obejrzeć m.in. blaszkę pochodzącą z Messerschmitta niemieckiego asa zestrzelonego w Drogomyślu, działka z radzieckiego szturmowika Ił-2 zestrzelonego w Pruchnej Gawlińcu, piastę ze śmigłami z bombowca A-20 Boston, który upadł w Kończycach czy części z amerykańskiego B-24 Liberatora, zestrzelonego przez Niemców w Chybiu.
- Cały czas szukamy także śladów i pamiątek po samolotach zestrzelonych podczas II wojny światowej nad ziemią cieszyńską. Zwłaszcza, że w większości przypadków upadek samolotu równał się śmierci jego załogi. Apelujemy więc do mieszkańców o dzielenie się z nami wspomnieniami z tamtych dni - mówi Grzegorz Kasztura, jeden z twórców nowej wystawy.